Sự phát triển của nền kinh tế đa thành phần với quan hò hàng hóa tiền tệ, quan hệ thị trường và cơ chế tự chủ tài chính tự chịu trách nhiệm ngày càng được củng cố, việc hoàn thiến và đổi mới hệ thống quản lý kinh tế tài chính nói chung và NSNN nói riêng là rất cần thiết và cấp bách nhưng cũng rất khó khăn và phức tạp do nhiều nguyên nhân. Một trong những nguyên nhân đó là phải xác định vai trò của Nhà nước trong việc điều chỉnh vĩ mô liên kinh tế xã hội (thông qua công cụ NSNN) cho phù hợp với cơ chế mới. Trong cơ chế này sẽ không tồn tại hình thức quản lý bằng mệnh lệnh thông qua bộ máy điều hành thông suốt từ trung ương xuống tận cơ số. Thay vào đó, Nhà nước sẽ ban hành hệ thống pháp luật thống nhất và sử dụng triệt để các công cụ kinh tế, tài chính và các công cụ khác để thực hiên quản lý vĩ mô hèn kinh tế xã hội, trong đó công cụ tài chính đặc biệt là công cụ Ngân sách có ý nghía hết sức quan trọng. Tuy nhiên muốn sử dụng tốt công cụ này, cần thiết phải có nhện thức mới về các vấn đề có liên quan đến Ngân sách, khái niêm về Ngân sách và yêu cầu phải đổi mới Ngân sách trong cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước.
KHÁI NIỆM VỀ NGÂN SÁCH VÀ NSNN
Xung quanh khái niệm Ngân sách có rất nhiều quan điểm và ý kiến nhưng phân lớn các quan điểm và ý kiến đều xoay quanh các nội dung sau:
Đều cho Ngân sách là bảng liệt kê các khoản chi tiêu và thu nhệp của một cơ quan, Bộ, Nhà nước trong một thời gian nhất định. Từ những ý kiến này ta có thể rút ra một số nét đặc trưng của Ngân sách như sau: Ngân sách là một bảng liệt kê, trong đo dự kiến và cho phép thực hiên các khoản thu, chi bằng tiền của một chủ thể nào đó (Nhà nước, Bộ, xí nghiệp…)
Ngân sách tồn tại trong một khoảng thời gian nhất định, thưởng là một năm. Như vậy về mặt khái niêm có thể hiểu NSNN – là dự toán thu-chi bằng tiền của Nhà nước trong khoảng thời gian mọi năm. Nhưng những khoản thu, chi NSNN khác với bất kỳ hình thức thu-chi của các chủ thể khác một mặt Nhà nước dựa vào quyền lực của mình để huy động đóng góp của xã hội đảm bảo hài hòa giữa lợi ích kinh tế của Nhà nước và các thành viên trong xã hội. Nếu Nhà nước huy động quá cao thì sản xuất đình trệ, nền kinh tế không phát triển, nếu thấp thì không đáp ứng được nhu cầu về tài chính để thực hiện chức năng quản lý và điều hành nền kinh tế xã hội đã được giao phó. Mặt khác các khoản thu, chi do Nhà nước ban hành, được thực hiên tòng luật pháp và do luật định (về thu có các luật thuế và các văn bản luật khác, về chi có các tiêu chuẩn định mức) Để phục vụ trực tiếp cho yêu cầu thực hiện chức năng cửa Nhà nước trong từng giai đoạn lịch sử nhất định. Như vậy mỗi cơ chế kinh tế có một nét đặc thù riêng từ đó tác động và ảnh hưởng của nó tới cơ chế, chính sách thu, chi NSNN cũng khác nhau.
Xung quanh khái niệm Ngân sách có rất nhiều quan điểm và ý kiến nhưng phân lớn các quan điểm và ý kiến đều xoay quanh các nội dung sau:
Đều cho Ngân sách là bảng liệt kê các khoản chi tiêu và thu nhệp của một cơ quan, Bộ, Nhà nước trong một thời gian nhất định. Từ những ý kiến này ta có thể rút ra một số nét đặc trưng của Ngân sách như sau: Ngân sách là một bảng liệt kê, trong đo dự kiến và cho phép thực hiên các khoản thu, chi bằng tiền của một chủ thể nào đó (Nhà nước, Bộ, xí nghiệp…)
Ngân sách tồn tại trong một khoảng thời gian nhất định, thưởng là một năm. Như vậy về mặt khái niêm có thể hiểu NSNN – là dự toán thu-chi bằng tiền của Nhà nước trong khoảng thời gian mọi năm. Nhưng những khoản thu, chi NSNN khác với bất kỳ hình thức thu-chi của các chủ thể khác một mặt Nhà nước dựa vào quyền lực của mình để huy động đóng góp của xã hội đảm bảo hài hòa giữa lợi ích kinh tế của Nhà nước và các thành viên trong xã hội. Nếu Nhà nước huy động quá cao thì sản xuất đình trệ, nền kinh tế không phát triển, nếu thấp thì không đáp ứng được nhu cầu về tài chính để thực hiện chức năng quản lý và điều hành nền kinh tế xã hội đã được giao phó. Mặt khác các khoản thu, chi do Nhà nước ban hành, được thực hiên tòng luật pháp và do luật định (về thu có các luật thuế và các văn bản luật khác, về chi có các tiêu chuẩn định mức) Để phục vụ trực tiếp cho yêu cầu thực hiện chức năng cửa Nhà nước trong từng giai đoạn lịch sử nhất định. Như vậy mỗi cơ chế kinh tế có một nét đặc thù riêng từ đó tác động và ảnh hưởng của nó tới cơ chế, chính sách thu, chi NSNN cũng khác nhau.
