Sự phát triển của kinh tế thị trường mấy thập kỷ qua đã bộc lộ một số đặc trưng, làm cho nó khác biệt với nên kinh tế trong giai đoạn trước đó.
Sự phát triển tiếp theo sẽ còn cho chứng ta thấy thêm nhiêu đặc trưng khác nữa. Tuy vậy, các đặc trưng cơ bản trình bày dưới đây cũng đủ chứng minh những thay đổi vê chất trong vận động kinh tế của xã hội loài người.
Sự phát triển tiếp theo sẽ còn cho chứng ta thấy thêm nhiêu đặc trưng khác nữa. Tuy vậy, các đặc trưng cơ bản trình bày dưới đây cũng đủ chứng minh những thay đổi vê chất trong vận động kinh tế của xã hội loài người.
Xã hội hóa lao động sản xuất và tiêu dùng phát triển lên trình độ mới.
Từ nhiều thế kỷ trước, qúa trình xã hội hóa đã hình thành và phát triển dưới hình thức hàng hóa. Trong nửa sau thế kỷ này,quá trình đó đá chuyển lên trình độ mới vê chất, được thể hiên ở những mặt chủ yếu sau đây:
a) Đang hình thành và phát triển rất nhanh cơ sở kỹ thuật mới của nến sạn xuất xã hội – cơ sở kỹ thuật tự động hóa, cao hơn cơ sở kỹ thuật cơ khí. Đây là bước ngoặt thứ hai của quá trình xã hội hóa, sau khi bước ngoặt thứ nhất giữa thế kỷ 18 hình thành cơ sở kỹ thuật cơ khí, là cơ sở xác lập liên văn minh công nghiệp và chủ nghĩa tư bản.
b) Vai trò chủ yếu trong quá trình lao động chuyển từ lao động thể lực sang lao động tri lực.
Nếu hoạt động sản xuất ở giai đoạn kỹ thuật cơ khí còn chủ yếu dựa vào thể lực của công nhân, thì trong giai đoạn hiện nay với cơ sở kỹ thuật mới, sự sản xuất của cải chủ yếu dựa vào trí lực của con người.
Chúng ta đang chứng kiến một bước phát triển chất lượng trong yếu tố quan trọng nhất: người lao động. Trong cơ sở kỹ thuật mới, người lao động buộc phải vươn‘tới sử dụng nhiêu hơn trí lực của mình, phát huy óc sáng tạo, tài tháo vát, có nhu cầu ngày càng cao vê đời sống tinh thần, văn hóa.
Trong những điều kiện ấy, giai cấp công nhân có tầm nhìn vê xã hội, chính trị, mồi trường cao hơn hẳn trình độ công nhân giai đoạn trước. ,
Từ nhiều thế kỷ trước, qúa trình xã hội hóa đã hình thành và phát triển dưới hình thức hàng hóa. Trong nửa sau thế kỷ này,quá trình đó đá chuyển lên trình độ mới vê chất, được thể hiên ở những mặt chủ yếu sau đây:
a) Đang hình thành và phát triển rất nhanh cơ sở kỹ thuật mới của nến sạn xuất xã hội – cơ sở kỹ thuật tự động hóa, cao hơn cơ sở kỹ thuật cơ khí. Đây là bước ngoặt thứ hai của quá trình xã hội hóa, sau khi bước ngoặt thứ nhất giữa thế kỷ 18 hình thành cơ sở kỹ thuật cơ khí, là cơ sở xác lập liên văn minh công nghiệp và chủ nghĩa tư bản.
b) Vai trò chủ yếu trong quá trình lao động chuyển từ lao động thể lực sang lao động tri lực.
Nếu hoạt động sản xuất ở giai đoạn kỹ thuật cơ khí còn chủ yếu dựa vào thể lực của công nhân, thì trong giai đoạn hiện nay với cơ sở kỹ thuật mới, sự sản xuất của cải chủ yếu dựa vào trí lực của con người.
Chúng ta đang chứng kiến một bước phát triển chất lượng trong yếu tố quan trọng nhất: người lao động. Trong cơ sở kỹ thuật mới, người lao động buộc phải vươn‘tới sử dụng nhiêu hơn trí lực của mình, phát huy óc sáng tạo, tài tháo vát, có nhu cầu ngày càng cao vê đời sống tinh thần, văn hóa.
Trong những điều kiện ấy, giai cấp công nhân có tầm nhìn vê xã hội, chính trị, mồi trường cao hơn hẳn trình độ công nhân giai đoạn trước. ,
Có thể rút ra nhận xét rằng: cuộc cách mạng trong cơ sở kỹ thuật và phương thức sản xuất, trao đổi đã kéo theo các biến đổi sâu sắc trong giai tầng những người lao động hiên đại. Từ những biến đổi cách mạng ấy, chắc chắn sẽ dẫn tới những đòi hỏi phải thay đổi trong quan hệ quản lý, trọng quan hệ xã hội – chính trị.
Chính vì vậy, sự phát triển kinh tế thị trường đã làm xuất hiện nhu cầu nhân đạo hóa các quan hệ xã hội, thể hiện trong các đòi hỏi dân chủ hóa, nhân quyền, bảo vệ môi trường sinh thái, đòi hỏi quan hê hòa bình, hữu nghị giữa các dân tộc; chống xâm lược, áp bức*, khuyến khích các hoạt động từ thiện, nhân đạo.
c) Cởi cách cơ cấu kinh tế là biểu hiện xã hội hóa ở quy mô quốc gia và quốc tế, mang tính chất chuyển giai đoạn phát triển.
Lịch sử biến đổi vê cơ cấu kinh tế trong chủ nghĩa tư bản thường có mối quan hệ với các cuộc khủng hoảng kinh tế.
Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, nhiêu cuộc khủng hoảng đã nổ ra: các cuộc kủng hoảng kinh tế 1948-1949; 1957-1958; 1969-1971-1974-1975; 1980-1982. Ngoài ra còn cuộc khủng hoảng nguyên liệu, năng lượng năm 1973 và 1974, cuộc khủng hoảng về tài chính bắt đâu từ Mỹ năm 1987.
Sự chuyển dịch tiến bộ vê cơ cấu kinh tế như một bước tiến của quá trình xã hội hóa đông thời của việc thực hiện một chiến lược của Chính phủ, Theo quan niệm ấy, sự chuyển dịch cơ cấu khống phải chỉ do đòi hỏi của cách mạng công nghệ hay của xã hội hóa nói chung. Nó là kết quả của sự tương tác giữa nhân tố kỉnh tế và nhân tố chính trị.
